گروه اجتماعی – رجانیوز: «فیلترینگ هوشمند»، اسمی دهان‌پرکن که وزیر ارتباطات و وزیر ارشاد مرتب آن را به زبان می‌آورند؛ اما این سامانه دقیقاً چیست؟ مسئولین خود نیز نمی‌دانند، چون سامانه‌ای است که گویا قرار است تمامی مشکلات محتوائی اینترنت را بر دوش بکشد، و نرم‌افزارها و سایت‌های خارجی که محتوای نامناسب در آن فراوان است -چون مطابق قانون ایران فعالیت نمی‌کنند- را به طور هوشمند! اصلاح کرده و خوب و بد آن را از هم جدا کند!

 به گزارش رجانیوز، ادعای جدا کردن خوب و بد در این شبکه‌های اجتماعی، از زمانی مطرح شد که قوه قضائیه با توجه به حجم عظیم محتوای نامناسب -از محتوای غیراخلاقی گرفته تا محتوای ضددینی و فروش مواد مخدر و …- در این شبکه‌ها، حکم مسدودسازی آن‌ها را صادر کرده بود و دادستان کل کشور حجت الاسلام و المسلمین رئیسی در یک ضرب الاجل یک ماه، به دولت فرصت داده بود تا از انتشار محتوای مجرمانه در این شبکه‌ها جلوگیری کند [1].

دولت که به دلایل سیاسی و برخی نگاه‌های فرهنگی خاص قصد فیلتر کردن این شبکه‌ها را ندارد، راه جدیدی برای استنکاف از مسدود کردن این شبکه‌ها پیدا کرد: ادعائی به عنوان «فیلترینگ هوشمند» که پیش از محقق شدن در دنیای واقع، به طور گسترده در رسانه‌ها منتشر شد. مهندس مهدیار آقانصیر مدیر کل ساماندهی محتوای مرکز ملی فضای مجازی در این باره می‌گوید [2]:
« وزیر ارتباطات یک روز می‌آید و می‌گوید ما می‌خواهیم فیس‌بوک را باز کنیم. بعد با ایشان می‌گویند فیس‌بوک صفحاتی دارد که به دلیل وجود این صفحات، نباید باز شود. شما هم موافقید که نباید این‌ها باز شود. ایشان می‌گویند: آری، ما نمی‌خواهیم باز بشود. اما زیرساخت‌های فنی‌اش کجاست که ما یک سری صفحات را ببندیم و باقی‌اش باز باشد؟ ما می‌خواهیم اگر سیاستی اعمال شد که به نفع کشور و به نفع محتوا و به نفع کاربران بود، به راحتی به لحاظ تکنولوژی و زیرساخت قابل انجام باشد، فارغ از این‌که سیاست چه باشد. »

این ادعا البته با اعتراض کارشناسان فضای مجازی و اساتید دانشگاه مواجه شد[3]، چرا که این کارشناسان فناوری اطلاعات متذکر شده بودند که جدا کردن محتوای خوب از بد در ارتباطات رمز شده اینترنتی ممکن نیست. وایبر، واتس اپ، فیس‌بوک و بسیاری از نرم‌افزارهای پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی -به خصوص شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه- ارتباطات خود را رمز می‌کنند[4]، و بنابراین طرح جداکردن محتوای خوب از بد در این نرم‌افزارها ادعائی غیرکارشناسی و ناممکن است.

وزارت ارتباطات برای گذر از انتقادات، در  اوائل دی ماه به طور ناگهانی از اجرای فیلترینگ هوشمند خبر داد. هر چند وزیر مدعی شده بود که فیلترینگ هوشمند بر روی اینستاگرام اجرا شده و 83% موفق بوده است[5]! اما آنچه در اینستاگرام انجام شده، تنها مسدود کردن برخی صفحات بوده که در سامانه فعلی فیلترینگ نیز قابل انجام بوده و پیش از این نیز برخی صفحات اینستاگرام که حاوی محتوای مجرمانه بوده، فیلتر می‌شده است.

در واقع بخشی از ارتباطات اینستاگرام به صورت رمز نشده (http) بود که دولت با بسته شدن این صفحات -که در فیلترینگ فعلی نیز انجام می‌شده- مدعی شده بود که فیلترینگ هوشمند اجرائی شده و صفحات بد را از دسترس کاربران خارج کرده است. اما طی چند روز گذشته با تغییرات جدید در آن، کل ارتباطات اینستاگرام به صورت رمز شده (https) درآمده و بدین ترتیب همان کاربرد محدود فیلترینگ موسوم به هوشمند نیز از میان رفته است. در همین رابطه، سایت خبر دانا گزارش داد [6] صفحات مستهجن و معاند اینستاگرام به طور کامل رفع فیلتر شده و از این پس تمامی صفحات ضد انقلاب سایت های معاند و مستهجن در دسترس می‌باشد.

وایبر و واتس‌اپ مدت‌هاست ارتباطاتشان را به صورت رمز شده انجام می‌دهند و بنابراین فیلترینگ هوشمند در آن‌ها ممکن نیست، اما مهاجرت اینستاگرام به ارتباطات رمز شده (https) را می‌توان پایانی بر ادعاهای بزرگ -و البته غیرکارشناسی- دولت درباره نرم‌افزار هوشمند فیلترینگ دانست که تمامی مشکلات محتوائی اینترنت را خودش می‌فهمد و اصلاح می‌کند! به عبارت دیگر، بهتر است بگوئیم فیلترینگ هوشمند، شروع نشده به ایستگاه آخر رسیده و دولتی‌ها برای تخطی از حکم دادستانی مبتنی بر مسدودسازی شبکه‌های ارتباطی که زمینه جرم را فراهم می‌آورند، آخرین بهانه خود را نیز از دست داده‌اند.
اما سؤال این‌جاست که مسئولین دولتی کی از رو می‌روند و به اشتباه خود اذعان و با جلوگیری از فعالیت شبکه‌های اینترنتی بی‌حساب و کتاب، از قانون‌شکنی و نقض حریم خصوصی مردم در این شبکه‌ها جلوگیری به عمل می‌آورند؟ باید صبر کرد و دید.

پانوشت‌ها:
[1] توضیح معاون دادستان کل کشور درباره ضرب الاجل معاون اول قوه قضائیه 
http://internet.ir/text/id/71
[2] فیلترینگ هوشمند بر «محتوای رمز نشده» تمرکز دارد؟
http://gerdab.ir/fa/news/13461
[3] گزارش تخصصی بسیج دانشکده‌های برق، کامپیوتر و فناوری اطلاعات دانشگاه‌های تهران درباره شبکه‌های ارتباطی و اجتماعی تلفن همراه: جدا کردن محتوای خوب و بد در ارتباطات رمزشده وایبر و واتس اپ با فیلترینگ هوشمند ممکن نیست
http://ecitbasij.org/post/2
[4] بررسی گزارش EFF درباره نرم‌افزارهای پیام‌رسان: بیشتر شبکه‌های اجتماعی موبایل پیام‌ها را رمز می‌کنند
http://ecitbasij.org/post/3 
[5] موفقیت 83 درصدی اجرای فیلترینگ در اینستاگرام
http://www.isna.ir/fa/news/93110804223
[6] صفحات مستهجن و معاند اینستاگرام به طور کامل رفع فیلتر شد / از این پس تمامی صفحات ضد انقلاب سایت های معاند و مستهجن در دسترس می باشد + سند
http://www.dana.ir/News/259177.html