 |
روح ا... مؤمن نسب، کارشناس ارشد حوزه سایبر در گفت و گو با «قدس» تشریح کرد؛
همه آنچه درباره تلگرام میدانید و «نمیدانید»
سید محمد سادات اخوی - پای تلگرام چندی است که به خانه‌های ما باز شده است، اما در یکی دوماه اخیر، به طرز عجیبی روند انتشار محتوای غیر اخلاقی در تلگرام سرعت گرفت...
حجم دانلودها از طریق تلگرام نیز بشدت بالا رفته است و مخابرات به واسطه فروش حجم اینترنتی، درآمد هنگفتی را کسب می‌کند. داغ شدن اعتراض‌های مردمی و خانواده‌ها به انتشار محتوای غیراخلاقی تلگرام، سبب شد تا بحث فیلترینگ این نرم افزار در فضای سیاسی کشور مطرح شود. حضور نیافتن نمایندگان دولت در چند جلسه متوالی در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه و از رسمیت انداختن جلسه سبب شده تا تصمیم گیری در این باره با منع قانونی مواجه شود.
به همین دلیل سراغ یکی از کارشناسان مطرح فضای مجازی کشور رفتیم تا حاشیه‌ها و اصل موضوع تلگرام را برای ما واکاوی کند.
«روح ا... مومن نسب» در ابتدای صحبت‌هایش خط بطلانی کشید بر روسی بودن این نرم افزار و در ادامه گفت‌وگویش، رشد عجیب تلگرام را مرتبط با حضور جاسوس هایی مانند «زاکا» دانست. وی فیلترینگ تلگرام را حتمی می‌داند. متن کامل گفت‌وگوی ما با وی، هم اینک پیش روی شما است:
تلگرام چگونه ایجاد شد و متعلق به چه کشوری است؟
- تلگرام پس از قضایای اوکراین ایجاد شد. یکی از افرادی که در قضایای ناآرامی اوکراین، تأثیر زیادی داشت، تحت تعقیب دولت روسیه قرار گرفت. این شخص پیش از این حوادث، یک شبکه اجتماعی به نام «وی- کک» طراحی کرده بود که در جریان‌های اوکراین تأثیر زیادی داشت. پس از این ناآرامی ها، این شخص با «لاش ویلی» که شخصی صهیونیستی بود، آشنا شد. «لاش ویلی»، پسر رئیس حزب صهیونیست‌های روسیه بود. این‌ها پس از حادثه اوکراین و تحت تعقیب قرار گرفتن، به آلمان پناهنده می‌شوند و در آن جا شرکتی به نام قلعه دیجیتال، تأسیس می‌کنند. تلگرام در این شرکت طراحی شد که سرور آن در انگلستان بود، اما «لاش ویلی» خودش در سرزمین‌های اشغالی زندگی می‌کند.
پس ادعای روسی بودن این نرم افزار و حضور سرورها در روسیه صحت ندارد؟
- مؤسسان تلگرام روسها هستند، اما صهیونیست‌های روس تبار هستند، چیزی شبیه منافقین که ایرانی‌های فراری هستند. در حقیقت این نرم افزار برای مقابله با روسیه طراحی شد، اما دولت روسیه با اعمال محدودیت‌هایی اجازه گسترش آن را نداد. پس از آن، تلگرام هدفش را در ایران قرار میدهد، به دلیل اینکه در ایران از وایبر استقبال خوبی شده بود. اما از وقتی افشا شد که وایبر اسراییلی است، کاربرانش ریزش کرد و مردم به سراغ جایگزین رفتند. اسراییلی‌ها بسرعت دست به کار شدند و تلگرام را جایگزین وایبر کردند و تلگرام را تبلیغ کردند. تشابه این دو نرم افزار این است که هر دو اسراییلی هستند. جالب اینکه مدیرعامل وایبر، مدیر داخلی تلگرام شد.
تلگرام در ایران خیلی زود پا گرفت و مردم استقبال خوبی نشان دادند. دلیل آن چه بود؟
- در ایران جوی ایجاد شد که گفتند تلگرام روسی است، تلگرام متعلق به نهادهای انقلابی است. در همین حال امنیت وایبر زیر سؤال رفته بود و القا می‌شد که تلگرام امنیت بالایی دارد. این تبلیغات سبب جذب مردم به سمت تلگرام شد. ولی از نظر کلی هیچ تفاوت اساسی میان تلگرام و وایبر نیست. تلگرام از همه این جهات از وایبر هم خطرناک‌تر محسوب می‌شود.
با توجه به بازبودن کد تلگرام (OpenSourc) به چه دلایلی می‌گویید که تلگرام خطرناک‌تر از وایبر است؟
- این‌ها می‌گویند که تلگرام «open sorce» است. اما تلگرام در لایه اپلیکیشن و دسترسی، «open sorce» است. در واقع
«open sorce» بودن در این سطح یک مزیت امنیتی محسوب نمی شود. در نرم افزارهای «رسانه‌های تعاملی» مانند تلگرام و وایبر، پوسته نرم افزار و سطح ارتباط با کاربر مهم نیست، بلکه نرم افزاری که روی سرور نصب می‌شود، دارای اهمیت است. اما نرم افزار نصب شده روی سرور «open sorce» نیست. در این نرم افزارها، امنیت شبکه مهم است، نه امنیت خود نرم افزار.
پس «open sorce» بودن کمکی به تأمین امنیت انتقال اطلاعات نمی کند؟
- در نرم افزارهای«open sorce» برنامه نویس‌ها می‌توانند با کد نویسی نرم افزار را تغییر دهند، از این نظر مطلوب هکرهاست. از سویی وقتی نرم افزاری «Sorce» را منتشر می‌کند، به این معنی است که نقشه برنامه نویسی اش را منتشر کرده است؛ یعنی هر کسی بخواهد، می‌تواند کدها را تغییر دهد و نسخه مطلوب خود را منتشر کند. مثل فایرفاکس یا «WordPress»
تلگرام «Sorce» خود را منتشر کرده، اما
نقشه اش را منتشر نکرده است. انگار که بگویند که در این زمین گنج هست، اما نگویند در کجاست و شما باید همه زمین را بکنید.
پس در مجموع «open sorce » بودن زیر سؤال است و به همین دلیل امنیت شبکه هم زیر سؤال است. دلیل دیگری هم برای ناامنی وجود دارد؟
- به جز این مواردی که عرض شد، تلگرام به تمام امکانات گوشی بدون اجازه شما دسترسی دارد. وقتی در نرم افزار تلگرام، وارد گزینه تنظیمات می‌شویم، می‌بینیم که حتی به دوربین گوشی هم بدون اجازه شما دسترسی دارد. مردم هم می‌توانند چه در موقع نصب، چه پس از نصب متوجه شوند که همه گوشی در اختیار تلگرام است.
آسیب‌های تلگرام پس آمدن روبات‌ها و پس از آن کانال‌ها، به صورت عینی مشخص شد. روبات‌های ویروسی که هنوز در حال نشر در تلگرام هستند. نظر کلی شما درباره نقاط ضعف تلگرام چیست؟
- بله. تلگرام یک نرم افزار متحجرانه است؛ یعنی همه چیز را به وب یک بر می‌گرداند. در کانال‌ها امکان تعامل وجود ندارد. در کانال شما فقط یک سری مطالب می‌خوانید و از کنارش رد می‌شوید بدون آنکه بتوانید مانند امکانات وب2، واکنشی نشان دهید.
بدین ترتیب نمی توان نام شبکه اجتماعی را روی تلگرام گذاشت؟
-بله، اجتماعی بودن زیر سؤال است. برخی می‌گویند «OTP» یا «Over the top» است که بررسی‌های من در ابتدا نشان می‌داد، این نرم افزار تعاملی (Interactive media) است. اکنون در نسخه‌های جدید دیگر تعاملی هم نیست.
برخی اعتقاد دارند، تلگرام از امکانات برخی از نرم افزارهای داخلی ایران نیز سرقت کرده است. آیا شما مصداقی برای این حرف دارید؟
- تلگرام روبات‌هایش را از روی نرم افزار بیسفون سرقت کرد. بیسفون اولین بار روبات را راه اندازی کرد. مزیت دیگر بیسفون، استیکرهای جذابی بود که طراحی کرده بود. یک تیم حرفه ای در بیسفون این استیکرها را طراحی کرده بود. تلگرام با بیان اینکه «Sorce» نرم افزار باز است، استیکرهای بیسفون را به صورت جعلی در تلگرام منتشر کرد که این یک سرقت ادبی است. بنده چند وقت پیش که با مدیر بیسفون صحبت می‌کردم، از این موضوع خیلی ناراحت بود.
چه زیرساخت‌های قانونی یا رفتارهای حکومتی سبب شد که تلگرام بتواند در ایران رشد کند؟
- هم اکنون 6/75 درصد مخاطبان تلگرام ایرانی هستند. 3 درصد روس هستند. اما اسراییل، انگلیس، آلمان و.. که مالکان اصلی این نرم افزار هستند، کمتر از 1 درصد در آن عضویت دارند. رفتارهای نهادهای قانونی درباره شبکه‌های اجتماعی داخلی و خارجی تبعیض آمیز است. بیسفون پیش از تلگرام، امکان کانال را داشت، اما چون بیسفون در ایران است، طبق قوانین مجبور شد امکان کانال را حذف کند و در ایجاد کانال محدودیت گذاشت، اما تلگرام این محدودیت را برداشت. تلگرام بدون رعایت قانون حقوق معنوی، استیکرهای بیسفون را نیز سرقت کرد.
متأسفانه مسؤولان و رسانه‌های خودمان با عضو شدن در تلگرام، به این نرم افزار اعتبار بخشیدند. به این وسیله به شیوه‌های مستقیم و غیر مستقیم، مردم را به سمت تلگرام کشاندند. همه این عوامل، سبب شد تلگرام در ایران به استثنای دیگر کشورها، رشد عجیبی داشته باشد.
در چین، در همان ابتدا تلگرام بسته شد. در ترکیه محدود شد. در روسیه هم در هفته گذشته مقام‌های روسی نامه نگاری کرده‌اند که تلگرام به احتمال زیاد بسته شود. اما در ایران، این نرم افزار رشد عجیب و غریبی داشت. دلایل دیگری هم وجود دارد که تلگرام در ایران رشد کرده است. مثلا زیر ساخت‌های شبکه در ایران، به نفع تلگرام است. وزارت ارتباط 12 درصد کل ترافیک را در اختیار تلگرام گذاشته است. پس از عضویت هر شخص در ایران، وزارت ارتباطات به دلیل ایجاد ترافیکی که تلگرام ایجاد می‌کند، با واسطه به تلگرام پول پرداخت می‌کند که سبب تقویت مالی تلگرام نیز شده است. در حالی که نرم افزارهای ایرانی به واسطه ترافیک، به وزارت ارتباطات پول هم می‌دهند. نه تنها وزارت ارتباطات پول نمی دهند، بلکه از آن‌ها برای تولید ترافیک هم پول می‌گیرد.
پس از راه اندازی کانال‌ها در نسخه 6/3، حتی وزارت ارتباطات هم تأیید کرد که محتوای مجرمانه در حال نشر در تلگرام است و اگر متوقف نشود، تلگرام فیلتر می‌شود. اما طی یک ماه اخیر، گویی با یک تبانی خاصی نشست‌های کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه، با حضور نیافتن اعضا برگزار نمی‌شد. به نظر شما این ترکیب کارگروه که می‌تواند با اعمال نظر یک قوه، حتی نشست‌ها را لغو کند، دارای ایراد نیست؟
- بله یک اشکال قانونی جدی در این زمینه وجود دارد که بهتر است رسانه‌ها در این فرصت به آن بپردازند. در قوانین ما زمانی که به شخص یا شرکتی لطمه می‌خورد، باید دادگاه برگزار شود و مراحل قضایی طی شود. اما در قانون جرایم
رایانه ای آمده است که کارگروهی با حضور 13 عضو(نهاد) برای تعیین مصادیق مجرمانه برگزار شود. اگر این کارگروه قرار است به جای هیأت منصفه عمل کند، باید مانند هیأت منصفه مطبوعات عمل کند نه در جایگاه تصویب و مجازات قرار گیرد.
ماده 22 قانون جرایم یارانه‌ای باید اصلاح شود. طبق این ماده، کارگروه تعیین مصادیق متشکل از 13 نهاد است که هفت نهاد آن توسط دولت تعیین می‌شود و فقط 6 نفر دیگر از قوای دیگر هستند؛ یعنی وزن جلسه به سمت یکی از قوا سنگینی می‌کند. درنتیجه همیشه مصوبات کارگروه در چارچوب تصمیمات و منافع قوه مجریه گرفته می‌شود. مجلس باید این ماده را اصلاح کند. این کارگروه باید مانند هیأت منصفه مطبوعات، جایگاه مشاوره ای برای مقام قضایی را داشته باشند. ثانیا باید ترکیب کارگروه به نحوی تغییر کند که این ترکیب بی طرف و حاکمیتی باشد، نه دولتی.
آیا در شرایط کنونی دولت مخالف فیلترینگ تلگرام است؟ دلایل این مخالفت از نظر شما چیست؟
- اکنون دولت مخالف فیلترینگ تلگرام است؛ زیرا طبق اعلام مخابرات، مشتریان مخابرات به واسطه استفاده از تلگرام به صورت غیر مستقیم(از طریق خرید حجم اینترنتی)، به مخابرات پول پرداخت می‌کنند که این درآمد سنگین و نجومی است. سال پیش 12هزار میلیارد تومان، در آمد مخابرات بوده است که اگر 12 درصد طبق عدد اعلامی(که بیشتر از این هست)، ترافیک توسط تلگرام ایجاد شده باشد، یک پول هنگفتی نصیب مخابرات می‌شود. برای دولت به صرفه نیست که تلگرام بسته باشد. بلکه به صرفه است که مردم وقت بیشتری صرف تلگرام کنند و نفرات بیشتری عضو تلگرام شوند.
البته ابعاد سیاسی هم وجود دارد. برخی در کشور می‌خواهند از این بستر برای شایعه سازی در کشور استفاده کنند و از آب گل آلود ماهی بگیرند. جالب اینکه مخابرات استدلال می‌کند، ما برای اینکه مردم نمی‌خواهند، تلگرام را فیلتر نمی کنیم. در حالی که
«وی چت» به اندازه همه تلگرام و واتس آپ و... مخاطب داشت، اما کارگروه حکم به فیلتر آن داد.
پیش بینی شما درباره آینده تلگرام چیست؟ چرا معتقدید که تلگرام باید فیلتر شود؟
- تلگرام نمی تواند در ایران بسته نشود. زیرا
نمی توانیم اجرای قانون را به مراجع غیر رسمی بسپاریم. مثلا پلیس ضابط قضایی است، تلگرام که ضابط قضایی نیست. تلگرام هم اکنون اطلاعات مردم ما را از کشور خارج می‌کند و اگر ما بخواهیم باید بتوانیم بسادگی، جلوی آن را بگیریم. طبق قانون، تلگرام حق خارج کردن اطلاعات مردم کشورمان را ندارد. حق مبادله رمز را ندارد. تلگرام طبق قوانین جمهوری اسلامی، به ازای همه درآمدی که از ایجاد ترافیک و... به واسطه حضور در ایران کسب می‌کند، باید مالیات بپردازد. تلگرام هم اکنون در عمل وظایف یک اپراتور را انجام میدهد، به عبارت دیگر همه اقدام‌هایی که همراه اول، ایرانسل، رایتل و... دارند انجام می‌دهند، هم اکنون تلگرام مشغول انجام آن است، در نتیجه باید تلگرام مجوز اپراتوری خود را بگیرد. حتی اگر جزو اپراتورهای مجازی محسوب شود، باز هم طبق قوانین جدید، اپراتورهای مجازی باید برای فعالیت، مجوز بگیرند. قوانین جمهوری اسلامی باید تمام و کمال در تلگرام اجرا شود. راهکار بنده پس از فیلتر تلگرام این است که نرم افزارهای ایرانی تقویت و تبلیغ شود. البته نرم افزارهای ایرانی نباید صرفا فارسی شوند، بلکه باید طبق شاخص‌های فرهنگی ما طراحی شوند که بحث مفصلی را می‌طلبد.
