[ژنرال دیوید مک کیِرنان]

 

البته یک جهت‌گیری هم برای تشکیل حکومت موقت بود ولی هیچ کس آمادگی اعلان تشکیل چنین حکومتی را نداشت. همه یا از آمریکایی‌ها می‌ترسیدند یا اینکه از خود آمریکایی‌ها انتظار داشتند که چنین حکومتی تشکیل دهند. هر دو طرف منفی بود، و یک نظر ایجاد شده بود که شاید ژنرال گارنر این کار را عملی کند، ولی فکر نمی‌کنم این برداشت صحیح بوده باشد. فرصت حقیقی‌ای که [برای رسیدن به حکومت موقت عراقی] به دست آمد در دوم می 2003 در خلال جلسه‌ای بود که در هتل «قصر الحیاة» تشکیل شد و در آن سران مخالفین [صدام] و فرماندهان نظامی آمریکایی و ژنرال گارنر و زلمای خلیل‌زاد که در رأس طرف آمریکایی بود حضور داشتند. [خلیل‌زاد] رو کرد به من و گفت: «احمد، نظرت درباره تشکیل یک حکومت موقت عراقی خیلی قابل توجه شده است. من می‌روم به واشنگتن و بعد از ده روز با نظر موافق [مسئولین آمریکایی] برمی‌گردم.» 

بعدش هم با همین مضامین صحبت‌هایی با خبرنگاران داشت.

خلیل زاد به آمریکا رفت و ده روز بعد پل برمر آمد! در اولین جلسه‌ای که با برمر داشتم گفتم که آقای خلیل‌زاد فلان‌طور گفته بود. برمر جواب داد: «خلیل‌زاد رفته و سیاست‌هایش هم با او رفته است. الان من مسئول اول و آخر در عراق هستم، با من کار کنید.» برمر خودش را نایب السلطنة عراق حساب می کرد. [نایب السلطنه، عنوان حاکم انگلیسی کل هند در دوران استعمار انگلیس بود که از طرف پادشاه آن کشور تعیین می‌شد و مالک مال و جان و ناموس مردم هند محسوب می‌شد.]

 

[پل برمر]

 

خلیل زاد در سال 2005 به عنوان سفیر آمریکا در عراق منصوب شد و به بغداد برگشت. وقتی که او در سال 2006 به عنوان سفیر آمریکا در سازمان ملل تعیین شد، قبل از ترک بغداد به یک مهمانی شام دعوتش کردم. او را از مدت‌ها قبل می‌شناختم. آن شب از من پرسید: «در هفته‌ی دوم می 2005 [که من برای گرفتن موافقت مقامات آمریکایی به عراق رفتم] در واشنگتن چه خبر شد؟»

پرسیدم منظورت چیست؟

گفت: «من و رئیس جمهور بوش توافق کرده بودیم که من با سمت نماینده‌ی سیاسی آمریکا به عراق بازگردم، در نیمه‌ی دوم می هم رئیس جمهور بوش گفت که برمر با سمت مسئول بازسازی راهی عراق خواهد شد، ولی ناگهان اعلام کردند که برمر، همه چیز است! من نمی‌دانم چه شد، نمی دانم چه تغییری در واشنگتن رخ داد. برمر را آمریکا و انگلیس به عنوان حاکم غیرنظامی عراق تعیین کردند.»

 

[زلمای خلیل زاد و احمد چلبی]

 

-به عنوان [و با سمت] رئیس حکومت موقت ائتلافی. او اجرای اختیاراتش را با اعلامیه‌ی شماره 1، یعنی همین تصیم، شروع کرد.

این قضایا بین 13 تا 16 می رخ داد، ولی شورای حکومت در 13 جولای [یعنی دو ماه بعد] تشکیل شد. این تصمیم، باعث نگرانی من شد چرا که انحلال حزب بعث و مصادره‌ی اموالش و برکناری همه بعثی‌ها از حکومت یعنی که اگر کسی بعثی بوده باشد، هرچقدر هم که رتبه‌ی حزبی‌اش پایین بوده باشد، مشمول این تصمیم برکناری می‌شود. من رفتم پیش برمر و درباره این تصمیمش از او سؤال کردم، ما خودمان بودیم که نظریه ریشه‌کن کردن حزب بعث را مطرح کرده بودیم ولی این تصمیم قابل قبول نبود. ما می‌دانیم که عراقی‌های زیادی مجبور شدند بنا به دلایل معیشتی عضویت حزب بعث را بپذیرند. ما می خواستیم چنین تصمیمی فقط شامل مسئولین حزب بعث شود. برمر جواب داد که بحث، فایده‌ای ندارد چون این تصمیم در واشنگتن گرفته شده و باید اجرا شود.

تصمیم دومی هم که برمر گرفت، انحلال ارتش عراق و انحلال همه‌ دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی و امنیت عمومی و وزرات رسانه‌ها بود.

 

-به محض رسیدنش، آن هم بدون اینکه مطلقا از کسی سؤالی بپرسد. تصمیم را خودش گرفت و از ما هم مشورتی نخواست. همانطور که پیشتر گفتم ما مخالف انحلال ارتش بودیم و میخواستیم که اصل ارتش باقی بماند و واحدهایش باقی بماند و نیروهای ملی‌ای که به نظام صدام آلوده نشده بودند هم باقی بمانند.

 

-من تا همین الان هم نمی‌دانم این تصمیم چطور در واشنگتن اتخاذ شده بود.

 

-در حقیقت او تابع رئیس جمهور بوش بود و فکر می‌کنم که حقوقش و منصب سازمانی‌اش در وزارت دفاع بود. برمر می‌‌خواست وزیر خارجه شود. او را جری برمر صدا می‌زدند ولی اسمش پل بود. او ده سال به عنوان مدیر شرکتی که متعلق به هنری کسینجر بود کار کرده بود و طوری رفتار و برخورد می کرد که انگار در عراق نائب السلطنة است و می خواست نشان دهد که نماینده‌ی رئیس جمهور بوش است، روی همین حساب بود که دستور انحلال ارتش عراق را بدون اینکه از ما سؤالی بپرسد صادر کرد درحالیکه این تصمیم مخالف نظرات ما بود.

 

[بوش و برمر در کاخ سفید]

 

-همه‌مان. هیچ کس تأییدش نکرد.

 

-هیچ کس چنین چیزی را نمی‌خواست و هیچ کس هم تأیید نکرد. ما خواستار تشکیل حکومت موقت [به رهبری خود عراقی‌ها] بودیم و در همین راستا تماس‌هایی حاشیه‌ای هم با برخی  فرماندهان نظامی و افسران برقرار کرده بودیم. من خودم جلسه‌ای با افسران و فرماندهان پلیس گذاشتم و وارد جزئیات محافظت از اوضاع بغداد در آن دوره شدیم. برمر این تصمیم [انحلال ارتش] را رأسا و خودش گرفت و قبلش هم به رهبران مخالفین عراقی اعلام کرد که امیدی به تأسیس یک حکومت موقت عراقی نیست.

 

-نه، در این مورد اختلافی به وجود نیامد و در این موضوع بحث جدی‌ای نشد. البته فراموش نکن که رهبران مخالفین، همه‌شان در بغداد نبودند. من خودم در 15 آوریل همراه با دکتر عادل عبدالمهدی به بغداد رسیدم که او نماینده‌ی سید عبدالعزیز حکیم بود.

 

-نه، نماینده‌ی سید عبدالعزیز حکیم و مجلس اعلای اسلامی عراق بود. بعد از آن رهبران مخالفین یکی‌یکی به بغداد می‌رسیدند تا آنکه در اواخر ماه آوریل حضورشان تکمیل شد و برمر هم [حدود دو هفته بعد] در 13 می به بغداد آمد. یعنی دوره زمانی‌که که برای بحث در مسائل در اختیار بود، خیلی کوتاه بود. خلیل‌زاد هم که در دوم می به ما گفته بود که به آمریکا می‌رود [و ظرف ده روز] با موافقت [مسئولین آمریکا] جهت تشکیل حکومت موقت [عرقی] بازمی‌گردد.

 

-من دلیلی بر این ندارم.

 

-من دلیلی ندارم که اسرائیل در پس این تصمیم بوده است. ولی ارتش عراق در 9 آوریل صرفا یک اسم بود چون سربازان و افسرانش به خانه‌هایشان رفته بودند و پادگان‌ها غارت شده بود. اگر می‌خواستی از ارتش محافظت کنی باید عناصرش را در کجا جمع می‌کردی؟ پادگان الرشید و پادگان‌های فرماندهی تیپ‌ها در مناطق مختلف همه‌شان غارت شده بودند

 

-تا سنگ‌ و آجر و بلوک‌های سیمانی‌شان هم غارت شده بود. هیچ چیزی باقی نمانده بود.